Η Αθήνα είναι πρωτεύουσα της Ελλάδας από το 1834 και η μεγαλύτερη και πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της χώρας. Πήρε το όνομά της από την Θεά Αθηνά. Βρίσκεται στην Αττική, στην ανατολική Στερεά Ελλάδα, και είναι από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου, με την καταγεγραμμένη ιστορία της να φθάνει ως το 3.200 π.Χ.
ο Κέντρο της Ελληνικής πρωτεύουσας βρίσκεται στο Δήμο Αθηναίων, που είναι ο μεγαλύτερος σε πληθυσμό στην Ελλάδα. Ο Πειραιάς σχηματίζει επίσης ένα σημαντικό κέντρο στη δική του πόλη, μέσα στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Αθήνας, και είναι δεύτερος σε πληθυσμό δήμος μέσα σε αυτό, με το Περιστέρι και την Καλλιθέα να ακολουθούν.
Το Πολεοδομικό Συγκρότημα της Αθήνας συνίσταται σήμερα από 40 δήμους, 35 από τους οποίους αποτελούν τους δήμους της Μείζονος Αθήνας, ενταγμένους σε 4 περιφερειακές ενότητες (Βόρειας Αθήνας, Δυτικής Αθήνας, Κεντρικής Αθήνας, Νότιας Αθήνας) και 5 ακόμη, που αποτελούν τους δήμους του Μείζονος Πειραιά, που ανήκουν στην Περιφερειακή Ενότητα Πειραιώς. Το πυκνοκατοικημένο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Ελληνικής πρωτεύουσας απλώνεται σε 412 τ.χ. σε όλο το Λεκανοπέδιο Αττικής και έχει συνολικό πληθυσμό 3.090.508 κατοίκους (το 2011).
Η Μητροπολιτική Περιοχή της Αθήνας καλύπτει 2.928,717 τ.χ. στην περιφέρεια Αττικής και συμπεριλαμβάνει ένα σύνολο 58 δήμων, που είναι οργανωμένοι σε 7 περιφερειακές ενότητες (τις παραπάνω μαζί με την Ανατολική Αττική και τη Δυτική Αττική, με συνολικό πληθυσμό 3.753.783 κατοίκους).[38] Η Αθήνα και ο Πειραιάς είναι τα δύο Μητροπολιτικά Κέντρα της Μητροπολιτικής Περιοχής της Αθήνας. Υπάρχουν επίσης μερικά Διαδημοτικά Κέντρα που εξυπηρετούν συγκεκριμένες περιοχές. Για παράδειγμα το Μαρούσι, η Κηφισιά και η Γλυφάδα λειτουργούν ως Διαδημοτικά Κέντρα για τα Βόρεια, Υπερβόρεια και Νότια προάστια της Αθήνας αντίστοιχα, ενώ το Περιστέρι εξυπηρετεί τα Δυτικά προάστια.
Η πόλη της Αθήνας ενσωματώνει αρχιτεκτονικούς ρυθμούς από τον Νεοκλασικό μέχρι τον μοντέρνο. Βρίσκονται συχνά στις ίδιες περιοχές, γιατί η Αθήνα δεν χαρακτηρίζεται από ομοιογένεια των αρχιτεκτονικών ρυθμών. Υπάρχουν, πάντως, ενδείξεις συνέχειας στοιχείων της αστικής της αρχιτεκτονικής μέσα στη μακραίωνη ιστορία της.
Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα στην Αθήνα κυριάρχησε ο Νεοκλασικισμός, καθώς και ορισμένες παρεκκλίσεις του, όπως ο Εκλεκτικισμός, ιδιαίτερα στις αρχές του 20ού αιώνα. Έτσι τα Παλαιά Ανάκτορα (σήμερα Βουλή των Ελλήνων) ήταν το πρώτο σημαντικό δημόσιο κτίριο που ανεγέρθηκε, μεταξύ 1836 και 1843. Αργότερα, στα μέσα και τα τέλη του 19ου αιώνα, ο Θεόφιλος Χάνσεν και ο Ερνέστος Τσίλλερ συμμετείχαν στην κατασκευή πολλών νεοκλασικών κτιρίων, όπως η Ακαδημία και το Ζάππειο. Ο Τσίλλερ σχεδίασε επίσης πολλά ιδιωτικά αρχοντικά στο κέντρο της Αθήνας, που σταδιακά έγιναν δημόσια, συνήθως μέσω δωρεών, όπως το Ιλίου Μέλαθρον του Σλήμαν.
Αρχίζοντας τη δεκαετία του 1920, η Μοντέρνα αρχιτεκτονική, περιλαμβανομένου του Μπάουχαους και της Αρ Ντεκό, άρχισε να επηρεάζει σχεδόν όλους τους Έλληνες αρχιτέκτονες και κτίρια, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, κατασκευάσθηκαν σύμφωνα με αυτούς τους ρυθμούς. Μεταξύ των περιοχών με μεγάλο αριθμό τέτοιων κτιρίων είναι η Πλατεία Βικτωρίας και μερικές του κέντρου της πόλης, ενώ μεταξύ των συνοικιών που αναπτύχθηκαν αυτή την περίοδο είναι η Κυψέλη.
Τις δεκαετίες του 1950 και 1960, κατά την επέκταση και ανάπτυξη της Αθήνας, έπαιξαν σημαντικό ρόλο άλλα μοντέρνα κινήματα, όπως το Διεθνές στυλ. Οι πολυκατοικίες εκείνης της περιόδου αναγνωρίστηκαν σε διεθνές επίπεδο και κόσμησαν τους δρόμους της Αθήνας. Διαθέτοντας όλες τις ανέσεις της εποχής και κτισμένες με υλικά αρίστης ποιότητας έχαιραν μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των μεγαλοαστικών κύκλων της πόλης. Κυρίαρχη αρχιτεκτονική τεχνοτροπία των δεκαετιών αυτών υπήρξε ο "κλασικίζων μοντερνισμός". Σπουδαία δείγματα αυτού του ρυθμού βρίσκονται σήμερα πέριξ και επί των οδών Πατησίων και 3ης Σεπτεμβρίου, στις πλατείες Αμερικής και Βικτωρίας και σαφώς στον άλλοτε πιο αριστοκρατικό και μεγαλοπρεπή δρόμο των Αθηνών, την οδό Μαυρομματαίων.
Οι αρχιτέκτονες αυτής της περιόδου χρησιμοποίησαν υλικά όπως γυαλί, μάρμαρο και αργίλιο, και πολλοί συνδύασαν μοντέρνα και κλασικά στοιχεία.[42] Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεταξύ των διεθνώς γνωστών αρχιτεκτόνων που σχεδίασαν και έχτισαν στην πόλη ήταν ο Βάλτερ Γκρόπιους, με το σχεδιασμό της Αμερικάνικης Πρεσβείας και ο Έερο Σάαρινεν με το σχεδιασμό του ανατολικού πύργου ελέγχου του Αεροδρομίου του Ελληνικού.
Από τους σημαντικούς Έλληνες αρχιτέκτονες της περιόδου 1930 - 1970 ήταν οι Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Δημήτρης Πικιώνης, Περικλής Α. Σακελλάριος, Άρης Κωνσταντινίδης και άλλοι.
Μουσεία
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στο κέντρο της Αθήνας.
Η Παλαιά Βουλή, σήμερα στεγάζει το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Μεταξύ των σημαντικότερων μουσείων της Αθήνας είναι:
- το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο της χώρας, και ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς, περιλαμβάνει τεράστια συλλογή αρχαιοτήτων. Τα εκθέματά του καλύπτουν μια περίοδο μεγαλύτερη των 5.000 χρόνων, από την ύστερη Νεολιθική περίοδο μέχρι τη Ρωμαϊκή Ελλάδα.
- το Μουσείο Ακρόπολης, όπου εκτίθενται ευρήματα του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης των Αθηνών. Αποτελεί ένα εξαιρετικά δημοφιλές μουσείο, με εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο.
- το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, ένα από τα σημαντικότερα μουσεία Βυζαντινής τέχνης.
- το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, που στεγάζεται στην παλαιά Βουλή και έχει ως αντικείμενό την ιστορία και την εξέλιξη του νεότερου Ελληνισμού, από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
- το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με μια εκτεταμένη συλλογή Κυκλαδικής τέχνης, περιλαμβανομένων των περίφημων ειδωλίων από λευκό μάρμαρο.
- το Νομισματικό Μουσείο, που στεγάζει μια σημαντική συλλογή αρχαίων και σύγχρονων νομισμάτων.
Υπάρχουν επίσης πολλά μικρότερα δημόσια και ιδιωτικά μουσεία που εστιάζουν στον Ελληνικό πολιτισμό και τις τέχνες.
